Η εκφυλιστική αρθρίτιδα του γόνατος, που εμφανίζεται συνήθως σε μεγαλύτερες ηλικίες, οφείλεται στην προοδευτική φθορά και καταστροφή του αρθρικού χόνδρου, του ελαστικού δηλαδή συνδετικού ιστού της άρθρωσης. Ο αρθρικός χόνδρος επειδή στερείται αγγείωσης, έχει περιορισμένη δυνατότητα ανάπλασης.
Προδιαθεσικοί παράγοντες για την αρθρίτιδα του γόνατος είναι η ηλικία (άνω των 50 ετών), η παχυσαρκία, ο τρόπος ζωής, οι έντονες αθλητικές δραστηριότητες, ορισμένα βαριά χειρωνακτικά επαγγέλματα που καταπονούν τα γόνατα και όπως αναφέρονται σε επιστημονικές εργασίες τα τελευταία χρόνια και κάποιοι γενετικοί παράγοντες.
Σπουδαίο ρόλο παίζουν επίσης οι διαταραχές του άξονα των κάτω άκρων, όπως η βλαισογονία (το γόνατο έχει μία κλίση προς τα μέσα) και η ραιβογονία (το γόνατο έχει μία κλίση προς τα έξω) με αποτέλεσμα να φθείρεται περισσότερο το έξω, ή το έσω διαμέρισμα του γόνατος αντίστοιχα.
Τα κυριότερο σύμπτωμα είναι ο πόνος στην περιοχή του γόνατος, που εμφανίζεται κυρίως κατά τη βάδιση. Στα πρώτα στάδια παρατηρείται μόνο μετά από έντονη καταπόνηση, μπορεί να διαρκέσει μέχρι μερικές εβδομάδες και συνήθως υποχωρεί με ανάπαυση και παυσίπονη αγωγή. Σε προχωρημένα στάδια ο πόνος υπάρχει και κατά την ανάπαυση και χειροτερεύει με την κίνηση της άρθρωσης.
Άλλα συμπτώματα είναι η δυσκαμψία δηλαδή ο σταδιακός περιορισμός της κινητικότητας της άρθρωσης, ο κριγμός, ο χαρακτηριστικός ήχος που κάνει η άρθρωση, η χωλότητα, δηλαδή η δυσκολία στο περπάτημα και συχνά στις σκάλες και η διόγκωση της άρθρωσης του γόνατος.
Η διάγνωση γίνεται συνήθως με την κλινική εξέταση και τον απλό ακτινολογικό έλεγχο. Η μαγνητική τομογραφία γίνεται για τη διερεύνηση οστεοχόνδρινων ελλειμμάτων και συνδεσμικών βλαβών. Άλλες εξετάσεις, όπως αιματολογικές, γίνονται για τον αποκλεισμό ρευματολογικών νοσημάτων.
Η ακριβής διάγνωση, η σταδιοποίηση της αρθρίτιδας και το επίπεδο των φυσικών δραστηριοτήτων είναι αρκετά σημαντικά για το σχεδιασμό της κατάλληλης θεραπείας.
Η φαρμακευτική αγωγή με παυσίπονα και αντιφλεγμονώδη φάρμακα χρησιμοποιείται συνήθως στις εξάρσεις του πόνου. Η μακροχρόνια περιστασιακή λήψη αντιφλεγμονωδών φαρμάκων έχει τον κίνδυνο εμφάνισης συμπτωμάτων κυρίως από το γαστρεντερικό. Η αντιμετώπιση με τοπικά μέσα όπως ψυχρά επιθέματα, αντιφλεγμονώδεις αλοιφές και διαλύματα έχει περιορισμένη αποτελεσματικότητα. Η αλλαγή στη φυσική δραστηριότητα, η απώλεια βάρους και ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα ασκήσεων συχνά βοηθούν.
Τα τελευταία χρόνια αναπτύσονται θεραπείες για την επιβράδυνση της αρθρίτιδας, κυρίως στα πρώτα στάδια. Η λήψη από το στόμα, με τη μορφή συμπληρωμάτων διατροφής, ουσιών όπως το υαλουρονικό οξύ, το κολλαγόνο, η γλυκοζαμίνη, η χονδροϊτίνη και άλλων, παρότι χρησιμοποιούνται ευρέως δεν έχουν επιστημονική τεκμηρίωση.
Οι ενέσεις υαλουρονικού οξέως μέσα στο γόνατο πιθανότατα έχουν καλύτερη αποτελεσματικότητα αλλά χρειάζονται περισσότερες έρευνες. Πιο σύγχρονες θεραπείες όπως η ένεση βλαστοκττάρων μετά από καλλιέργεια και αυτόλογων αυξητικών παραγόντων που απομονώνονται από το αίμα του ασθενούς (PRP), είναι υποσχόμενες αλλά χρειάζονται περισσότερη επιστημονική τεκμηρίωση και έρευνα.
Η αρθροσκόπηση του αρθριτικού γόνατος, ιδιαίτερα σε προχωρημένο στάδιο, πρέπει να γίνεται υπό αυστηρές προϋποθέσεις για να υπάρξει έστω και παροδικό αποτέλεσμα.
Όταν πλέον η αρθρίτιδα του γόνατος είναι σε προχωρημένο στάδιο και τα κλινικά συμπτώματα έναι αρκετά έντονα, η αρθροπλαστική του γόνατος, δηλαδή η αντικατάσταση της άρθρωσης με εμφύτευμα, είναι η τελική λύση.
Η σωστή ενημέρωση και ο ο εντοπισμός της εκφυλιστικής αρθρίτιδας του γόνατος στα αρχικά στάδια μπορούν να συμβάλλουν στην επιβράδυνση της εξέλιξής της.
