Η τωρινή πανδημία από τον νέο κορονοϊό, ύστερα και από την αρχή των εμβολιασμών, υπολογίζεται ότι θα αρχίσει να ελέγχεται τους επόμενους μήνες. Βέβαια θα κυκλοφορεί αρκετό ακόμα καιρό ανάμεσά μας συνεχίζοντας να μολύνει. Η πανδημία αυτή είχε σημαντικές επιπτώσεις στη ζωή των ανθρώπων σε όλον τον πλανήτη, αλλά φαίνεται ότι δεν θα είναι η τελευταία. Ο εντοπισμός των δυνητικώς επικίνδυνων παθογόνων, που θα μπορούσαν να πυροδοτήσουν την επόμενη πανδημία και η προστασία της ανθρωπότητας από τους νέους ιούς, θα αποτελέσει μία σημαντική επιστημονική προσπάθεια στη συνέχεια.
Οι ιοί υπάρχουν στον πλανήτη μας εδώ και εκατομμύρια χρόνια – πολύ πριν από τον άνθρωπο. Γνωρίζουμε ελάχιστους από τους ιούς επάνω στη γη, αν και το έργο του εντοπισμού τους έχει επιταχυνθεί τελευταία εξαιτίας της προόδου στις τεχνικές ανάλυσης γονιδιώματος. Υπάρχουν περίπου 1,6 εκατ. ιοί στον πλανήτη που ζουν σε θηλαστικά και πτηνά, εκ των οποίων οι 700.000 ενδέχεται να μπορούν να βλάψουν τον άνθρωπο. Όμως μόλις περίπου 250 έχουν εντοπιστεί σε ανθρώπους, ενώ οι υπόλοιποι παραμένουν εκεί έξω χωρίς να έχουν σπάσει ακόμη το φράγμα της μετάβασης από τα ζώα στον άνθρωπο. Επειδή οι ιοί δεν μπορούν να αναπαραχθούν παρά μόνο εντός ενός ζωντανού κυττάρου – ξενιστή, έχουν ανάγκη από ευπαθή φυτά, ζώα, ανθρώπους και επομένως πρέπει να τα εντοπίζουν και να μετακινούνται από το ένα στο άλλο. Υπάρχει πάντα η πιθανότητα η επόμενη πανδημία να είναι χειρότερη προκαλούμενη από έναν φονικότερο ιό.
Οι ζωονοσογόνοι ιοί είναι υπεύθυνοι για μία μεγάλη λίστα ασθενειών: Για τον HIV, τον Έμπολα, τον Sars, τον Ζίκα και τη γρίπη των χοίρων, μεταξύ πολλών άλλων. Και διαρκώς αναδύονται νέες. Κάθε χρόνο, εντοπίζονται από δύο έως πέντε νέοι ζωονοσογόνοι ιοί. Και φέτος έχουν υπάρξει αρκετές τέτοιες εξάρσεις εκτός του κορονοϊού. Η Δημοκρατία του Κονγκό αντιμετωπίζει για άλλη μια φορά τον Έμπολα που έχει ήδη κοστίσει χιλιάδες ζωές στη χώρα, ενώ η Νιγηρία υποφέρει από εξάρσεις πυρετού Lassa. Στη διάρκεια των τελευταίων τριάντα ετών, οι εξάρσεις ζωονοσογόνων ιών έχουν αυξηθεί αρκετά με αποκορύφωμα την τωρινή πανδημία που «ταρακούνησε» ολόκληρο τον πλανήτη.
Οι ασθένειες αυτές δεν προκύπτουν σε τυχαία σημεία του πλανήτη. Συχνά προέρχονται από τροπικά δάση και τοποθεσίες με μεγάλη βιοποικιλότητα, όπου οι άνθρωποι έρχονται σε επαφή με άλλα είδη. Τα «επίκεντρα» από όπου είναι πιο πιθανό τέτοιου είδους ασθένειες να σπάσουν το φράγμα των ειδών, συνδέονται στενά με περιβαλλοντικές αλλαγές όπως η αποψίλωση των δασών, το παράνομο κυνήγι, η αιχμαλωσία άγριων ζώων, ακόμα και οι ιδιαίτερες διατροφικές συνήθειες σε κάποιες περιοχές. Η κλιματική αλλαγή με ακραία καιρικά φαινόμενα έχει επίσης αναφερθεί από πολλούς επιστήμονες ως παράγοντας κινδύνου, μέσω για παράδειγμα της αύξησης των κουνουπιών που μπορούν να μεταφέρουν ιούς από ζώα στον άνθρωπο. Οι μηχανισμοί μετάδοσης ερευνώνται και οι παράγοντες κινδύνου δεν έχουν ακόμα αποσαφηνιστεί.
Φαίνεται, από τα μέχρι τώρα στοιχεία, ότι οι παρεμβάσεις του ανθρώπου στον πλανήτη και η διαταραχή των σχέσεων με τα ζώα, ιδίως με τα άγρια, αλλά και με αυτά που τρεφόμαστε, έχουν συμβάλλει πολύ στο να γίνει η τωρινή χρονική περίοδος, εποχή των πανδημιών από ζωονοσογόνους ιούς. Μακάρι η τωρινή πανδημία να μας δώσει μαθήματα για το μέλλον ώστε να αφυπνιστούμε έγκαιρα.
